Bespaartips van oma – een klein eerbetoon

Mijn oma was heel goed in consuminderen. Al heette dat toen nog gewoon zuinig zijn. Als er iets kapot was, maakte ze het. Als ze iets kon hergebruiken, deed ze dat. En als ze iets nodig had, dat ze niet bezat, vond ze een alternatief. Ze was er niet bewust mee bezig om ons een zuinige levensstijl aan te leren, maar ze gaf in alles wel een mooi voorbeeld. Iets waar ik vandaag de dag nog vaak aan terugdenk. Als ze nog had geleefd, was ze vandaag 103 jaar geworden. Het leek me een mooie gelegenheid om de waardevolle bespaartips van oma eens op een rijtje te zetten.

Gebruik je spullen tot ze op zijn

Zowel gebruiks- als verbruiksproducten gebruikte mijn oma tot ze helemaal op waren. Als de fles afwasmiddel leeg was, ging er een beetje water in, en gebruikte ze het restje de rest van de week. Als de tube tandpasta leeg was, en ze hem strak op had gerold voor het laatste beetje (toen waren die tubes nog van aluminium…), knipte ze hem open en gebruikte ze het allerlaatste restje toch nog.

Thee of slootwater…

’s Morgens pakte ze een theezakje (zo eentje voor een hele pot, niet eentje voor een kopje) en daar zette ze de hele dag thee van. Zolang het water nog kleurde, vond zij het thee. (Wij niet, maar wij waren dan ook kniesoren, zo zei ze.)

Een oud autootje

De auto van mijn opa en oma was een klein Dafje, die ze meer dan 12 jaar gebruikten. Pas toen hij alleen nog maar achteruit kon, en echt niet meer gerepareerd kon worden, hebben ze hem weggedaan. (Dit was voor de apk-keuring werd ingevoerd, anders weet ik niet of ze hem niet al eerder hadden moeten laten gaan.) En toen de stofzuiger echt geen stof meer zoog, zette oma hem in de schuur bij opa, zodat hij hem kon gebruiken om zaagsel mee te zuigen.

Extreem? Of toch niet?

Hoewel deze voorbeelden zelfs voor mij wat extreem zijn (alhoewel… onze auto hebben we ook al ruim 7 jaar, en die houden we echt nog wel een paar jaartjes als het aan ons ligt), denk ik wel dat we er een voorbeeld aan kunnen nemen. Hoe vaak gooi je iets weg, waar je echt nog wel een dag of een week of een jaar gebruik van had kunnen maken?

Maak het zelf

Mijn oma was niet de beste naaister van haar tijd, dus heel veel eigen gemaakte kleding ging er in mijn familie niet rond. Ze maakte wel allerhande andere dingen zelf. Eten bijvoorbeeld. Er stond altijd een pan soep op het vuur (die ze aan het begin van de week maakte, en waar ze elke dag twee kommetjes uit schepte). Appeltjes kocht ze in de herfst en droogde ze op de verwarming. Die aten ze nog het hele jaar als snack (dat toen nog gewoon een tussendoortje heette). 🙂

Zelfs meubels

Mijn opa was meubelmaker. Hij maakte de prachtigste kasten, tafels en naaikisten (en wiegjes! Zie foto.). Samen met mijn vader was hij maandenlang in de weekenden en avonduren bezig om voor ons huis een keuken uit hout tevoorschijn te toveren. Mijn dochter slaapt tegenwoordig in het bed dat hij voor mij maakte toen ik twee was. Het is inmiddels zeker 6 keer geverfd, maar het staat nog altijd stevig, en ze vindt het prachtig.

Mooi streven

Nu heb ik die genen niet helemaal geërfd (ok, helemaal niet), maar het is wel een mooi streven om af en toe eerst te kijken of je iets niet zelf kunt maken voor je het koopt. Gedroogde appeltjes, dat moet zelfs mij wel lukken.

Gebruik wat je al hebt

Hoe vaak gebeurt het wel niet dat je in een winkel staat, en spontaan iets ‘handigs’ koopt, dat je thuis nog helemaal niet nodig had (of sterker nog, waar je daarvoor nog nooit van gehoord had)? Of andersom, dat je iets kwijt bent, en daarom nog maar een keertje koopt?

Poetslappen en poedersuikermalers

Mijn oma was er een ster in nieuwe toepassingen bedenken voor spullen die ze al had. Dat gold voor boterbakjes en plastic zakjes (zie onder), maar eigenlijk voor alles. Dat hoorde natuurlijk ook wel een beetje bij haar tijd: oude jurken en overhemden werden kinderkleren en poetslappen. En lakens ook. (Ze hadden veel poetslappen en kinderkleren nodig, die oma’s van ons). En toen ze een koffiezetapparaat kocht, waarbij ze snelfiltermaling-koffie nodig had, werd de oude koffiemolen gepromoveerd tot poedersuikermaler. Tot mijn 8e wist ik niet eens dat je poedersuiker ook kant een klaar kon kopen.

“Nieuwe” gordijnen

Als een kamer opnieuw werd ingericht, ging de oude inrichting niet weg. Meubels werden opnieuw geverfd, de vitrage uit de kamer ging naar de keuken, en de gordijnen van beneden gingen naar boven, of andersom.

Hergebruik alles

Mijn oma kocht min mogelijk spullen in bakjes en flesjes. Als ze ze echter toch in huis had, waste ze het bakje af als het leeg was.

Van boterbakjes…

De hele flat stond vol met voormalige boterbakjes met bijvoorbeeld paperclips, knoopjes, pennen, noem het maar op. Tupperware bezaten ze bijna niet, maar boterbakjes des te meer. Als ze me, toen ik net op mezelf woonde, een kliekje mee gaf, om in mijn studentenhuis op te warmen, dan zat het in een boterbakje. (Die ik dan afgewassen weer terug diende te geven…).

…Tot jampotjes

Schroefjes en spijkertjes bewaarde opa in lege jampotjes, want ook die hergebruikten ze overal voor. Ik heb nog altijd een jampotje aardappelmeel in mijn kast staan, die ik kreeg toen ik op kamers ging (mijn oma gebruikte aardappelmeel overal voor, helaas zat er geen recept bij… Ik heb het dus altijd bewaard als herinnering aan mijn omaatje).

Dagporties voor alles

Plastic zakjes had ze ooit wel eens gekocht, om het brood in dagporties in te verpakken (4 boterhammetjes voor opa, 4 boterhammetjes voor oma). En om de peterselie, die ze dagelijks in haar soep gooide, in te bewaren (ze kocht 1 plantje, knipte die in 30 dagporties, vroor ze in zakjes in, en leegde elke dag een zakje). De plastic zakjes herbruikte ze jaren. Ze waste ze tientallen keren af, tot ze scheurden. Dan gebruikte ze dan nog altijd, bijvoorbeeld met een elastiekje over een dekselloos potje heen.

En onderzetters

Onze hele familie (en extended familie) bezat op een zeker moment pannenonderzetters van trespa. Dat is een materiaal dat in de jaren zeventig en tachtig veel gebruikt werd als gevelbekleding.

Mijn opa nam de restjes mee van zijn fabriek, en zaagde ze in vierkantjes. Ze waren ideaal, ze gingen nooit kapot, en isoleerden heel goed. Bij mijn ouders staan ze nog altijd op tafel. Het is dat hij al niet meer werkte toen ik op kamers ging, anders had ik vast ook een setje gekregen.

Tweede, derde, vierde of tachtigste leven

Je kon het zo gek niet bedenken, of er was wel een tweede, derde, vierde of tachtigste leven uit iets te halen. Ook daar kunnen we tegenwoordig nog wel heel wat van leren. Sowieso zijn producten tegenwoordig veel vaker verpakt. En worden veel dingen ook niet meer gemaakt om lang mee te gaan. Maar ze bestaan nog wel, de producten die je voor het leven koopt.

Repareer wat kapot is

Van mijn oma heb ik sokken leren stoppen. Eerst een mooi weefraampje maken, en dan keurig je draadje erdoor heen weven door het gat, net zolang tot het weer dicht was. Echt moeilijk is het niet. En waarschijnlijk ook nog best wel een ontspannen bezigheid. (Ik weet het niet zeker, ik heb het nooit meer gedaan, sinds die ene keer.)

Prullenbak?

Kleine anekdote tussendoor: toen mijn zoontje 4 was, las ik hem een verhaal voor uit Pinkeltje. Daarin viel het kleine mannetje in de stopmand, met sokken. Ik legde mijn zoontje uit dat dat mensen vroeger hun kapotte sokken altijd stopten, in plaats van ze in de prullenbak te gooien. Vraagt hij bloedserieus: “hadden ze toen nog geen prullenbak dan?” Een mooi staaltje omdenken 🙂

Opa kan alles maken!

En mijn opa hielp natuurlijk ook mee met repareren. Als meubelmaker repareerde hij alles met hout. Scheurde de stofzuigerslang? Dan spalkte hij die met een houtje. Brak de steel van de koekenpan eraf? Hij zaagde en schuurde een nieuwe. Als er iets kapot ging thuis, riepen mijn zus en ik altijd direct: “kan opa nog wel maken!” Nu gold dat niet letterlijk voor alles (sokken bijvoorbeeld, en glazen schaaltjes, om nog maar iets te noemen…), maar het is wel iets waar we tegenwoordig nog wel wat van kunnen leren. En wat we zeker vaker toe zouden kunnen passen.

Vroeger was alles beter…

Nee, vroeger was niet alles beter, zo oud ben ik nog lang niet 🙂 Maar ik denk wel echt dat ze over sommige dingen net iets langer nadachten dan wij tegenwoordig doen. De bespaartips van oma leveren vast nog wel het een en ander op. Ik ga mijn herfstschoenen nog maar eens poetsen. Misschien kunnen ze dan nog een seizoen extra mee.

Hergebruik jij wel eens iets? En repareer je dingen? Of gooi je het liever weg als iets kapot is? Wat heb jij van je oma geleerd dat je eigenlijk nog wel toe zou willen passen?