Hoe kun je je financiën regelen als je niet kunt lezen?
Financiële producten zijn best lastig. Behoorlijk lastig zelfs. Ik heb in mijn leven al twee keer voor een hypotheek getekend, die ik, achteraf, eigenlijk niet helemaal begreep. Waar ik eigenlijk nog best wat verder door had moeten vragen. En had moeten rekenen. En had moeten lezen. Nu kan ik op zich best goed rekenen en lezen (doorvragen is nog wel een ontwikkelpuntje, maar dat terzijde). Maar wat nou als je dat niet zo goed kunt? Hoe moet je je in vredesnaam redden als je daar moeite mee hebt?
Week van de Alfabetisering
Deze week is het de Week van de Alfabetisering. Een mooie aanleiding om me eens verder te verdiepen in deze problematiek. Uit onderzoek is gebleken dat mensen die moeite hebben met lezen en rekenen veel vaker in de financiële problemen komen dan mensen die daar geen last van hebben. Dat vind ik ook wel logisch eigenlijk. Om maar een voorbeeld te noemen, de meeste van de tips die ik tot nu toe gegeven heb om te besparen, vereisen eigenlijk wel dat je kunt lezen en/of rekenen. Hoe kun je nou een boodschappenlijstje samenstellen als je daar moeite mee hebt? Of uitrekenen welke energiemaatschappij het goedkoopst is? Ook is het natuurlijk veel moeilijker om aan goede informatie te komen. Ik gok dat er onder de lezers van mijn blog of welke financiële publicatie dan ook bijzonder weinig mensen zijn die niet kunnen lezen…
Stressvol bestaan
Los van de zichtbare problemen, lijkt het me ook heel stressvol om in de huidige maatschappij moeite te hebben met lezen en rekenen. Voor zo’n beetje alles wordt vereist dat je kunt lezen. Hoe vind je de weg als je geen straatnamen kunt lezen? Hoe weet je wat je kind mee naar school moet nemen als je geen briefjes kunt lezen? Hoe kun je een buitenlandse film op tv kijken als je geen ondertiteling kunt lezen?
Het is tegenwoordig ook nog eens veel belangrijker om te kunnen lezen dan vroeger. Als je 30 jaar geleden moeite had met lezen, kon je prima geld opnemen, door met je paspoort en pasje naar de bank te gaan. Tegenwoordig is pinnen bijna altijd vereist. Je had ook weinig keuze in zorgverzekeraar bijvoorbeeld, want iedereen (met een gemiddeld en lager inkomen) was gewoon bij het ziekenfonds verzekerd. En de energie, die werd ook door de staat verzorgd. Allemaal zaken waar je tegenwoordig zelf voor moet kiezen en dus ook zelf uit moet zoeken.
Problemen, problemen
Toen ik mijn zoon van 7 vertelde dat ik schreef over dit onderwerp, was hij heel verbaasd. In eerste instantie snapte hij het probleem eigenlijk niet. Waarom moet je kunnen lezen? Ik vroeg hem hoe hij de weg zou kunnen vinden naar een onbekende straat, als hij groot zou zijn en niet kon lezen. “Dan zou mijn navigatie het wel vertellen,” antwoordde hij adrem. “En hoe zou jij je navigatie vertellen naar welke straat je moest?” vroeg ik. Hij begon te lachen. “Ok, dat is wel een probleem inderdaad.”
“En stel nou dat je met de post een belangrijk uitziende envelop zou krijgen met een belangrijk uitziende brief erin? Wat moet je dan doen?” “Dan zou ik aan mijn kind vragen om het voor te lezen.” Dat was een slimme oplossing, dat vond ik ook. “Maar hoe zou jij je voelen als je je kind moest vragen om voor te lezen, omdat je het zelf niet kon? Of als je kind nog niet kon lezen?” Hij was er even stil van. Ineens was het probleem hem helemaal duidelijk. Hij vindt het nu al heel vervelend als hij een boek leest en een woord niet snapt.
Hij kan pas een jaar lezen (hij is 7), en kan zich daarom ook nog wel herinneren hoe het was voor die tijd. En vooral ook hoe de wereld voor hem openging, toen hij ineens wel kon lezen. “Dat ik ineens zag hoe een straat heette! En dat ik zelf de grapjes op het pak hagelslag kon voorlezen!” “En dat je zelf ook de briefjes van school kan lezen, en ik je niets meer wijs kan maken…” vulde ik aan. Hij keek me stralend aan. De wereld is inderdaad een stuk vriendelijker voor mensen die kunnen lezen.
Wie zijn deze mensen?
Voor ik me hierin verdiepte, dacht ik eigenlijk dat het in Nederland nauwelijks voor kwam, mensen die zoveel moeite hebben met lezen dat ze daar dagelijks door gehinderd worden. En als het al zo was, leek me dat dat vooral allochtonen zou betreffen, die in een ander schrift hebben leren lezen (zoals Chinees of Arabisch) en daarom moeite hebben met ons schrift. Dat blijkt ver van de waarheid. Het gaat om maar liefst 2,5 miljoen Nederlanders! Hiervan zijn er 1,3 miljoen tussen de 18 en 65 jaar. En van de hele groep is 65% autochtoon. Meer dan de helft dus.
Hoe komt het?
Hoe het precies komt dat deze mensen niet hebben leren lezen, is niet altijd duidelijk. Sommigen zullen dyslexie hebben. Tegenwoordig wordt dyslexie vaak al vroegtijdig onderkend, en er zijn nu ook allerhande hulpmiddelen voor beschikbaar. Dat is niet altijd zo geweest.
Maar ook nu nog zijn er helaas genoeg kinderen die te weinig oefening krijgen om echt goed te leren lezen. En het is met lezen net als met alle andere vaardigheden: als je er al moeite mee hebt, en je oefent het niet meer, dan wordt het steeds moeilijker. Uit onderzoek van Cito uit 2013 blijkt dat 20% van de kinderen de basisschool verlaat met het leesvaardigheidsniveau van een groep 6-leerling. Als deze kinderen vervolgens naar het VMBO gaan en daar een praktijkrichting kiezen, kan ik me goed voorstellen dat hun leesvaardigheid tegen de tijd dat ze 18 zijn niet verder is verbeterd. En probeer dan maar eens een huurcontract te begrijpen… Of een maandbudget op te stellen…
Een probleem voor iedereen
Nu zou je natuurlijk kunnen denken, vervelend voor deze mensen, maar het is niet anders. Laaggeletterdheid, zoals het officieel heet, is echter een probleem dat ons allemaal aan gaat. PWC heeft in 2013 een schatting gemaakt van de totale jaarlijkse kosten van dit probleem voor de Nederlandse samenleving. Die zijn hoog, zo’n € 560 miljoen per jaar! Dit wordt zowel veroorzaakt doordat een groot deel van deze mensen geen belasting kan betalen, als door het feit dat veel mensen in deze groep een uitkering krijgen (slechts 57% werkt). (bron: www.lezenenschrijven.nl) Ook de kosten van schuldhulpverlening, die door de gemeente worden betaald, zitten hierin. Uit het hier boven genoemde onderzoek blijkt dat de groep van mensen die moeite hebben met lezen hun financiële situatie blijvend kunnen verbeteren als ze hulp krijgen met taal en rekenen. Dat lijkt me een mooie stap in de goede richting.
Helpen?
Er zijn veel initiatieven om laaggeletterden te helpen, die draaien op hulp van vrijwilligers. De stichting Taal voor het Leven geeft gratis trainingen aan vrijwilligers. Die kunnen vervolgens uiteenlopende hulp bieden, zoals een groepje lesgeven, of juist 1-op-1-training. Een mooi voorbeeld van een succesvol vrijwilligersverhaal las ik op de blog van Leven vanuit je hart. (En dat lezen soms voor mij ook nog moeilijk is, bleek wel uit de reactie die ik op haar artikel gaf… Ik had duidelijk de eerste zin gemist.) 🙂
Mocht je meer informatie willen over het vrijwilligerswerk van Taal voor het leven, dan kun je ook deze filmpjes bekijken.
Beginnen bij de bron
Om te zorgen dat laaggeletterdheid afneemt, is het misschien juist heel goed om te zorgen dat het niet meer voor kan komen: door te starten bij kinderen. Via Facebook kwam ik enige tijd geleden terecht op de site van de Voorleesexpress. Dat is een stichting die de taalontwikkeling van kinderen thuis stimuleert. Op de website staat de aanpak als volgt omschreven:
Twintig weken lang krijgt het gezin wekelijks een voorlezer thuis op bezoek. In dit uur introduceert de vrijwilliger het voorleesritueel. Ook krijgen de ouders handvatten om het voorlezen zelf over te nemen en op andere manieren de taalontwikkeling van de kinderen te stimuleren.
Dat lijkt mij echt de makkelijkste vorm van vrijwilligerswerk ooit: gewoon lekker een boekje voorlezen! Wie doet er ook mee?
Meer weten?
Ik begon deze blog met de vraag hoe je je financiën kunt regelen als je niet kunt lezen. Inmiddels in het antwoord me duidelijk. Niet. Het is echt een probleem van ons allemaal, dat is me ook duidelijk.
Wil je meer weten over laaggeletterdheid en de problemen die daarmee samenhangen, ga dan naar de website van de Lezen en Schrijven. Daar vind je allerhande uitleg en factsheets. En interessante ervaringsverhalen.
Dit was misschien een wat andere blog dan jullie van me gewend zijn, maar hopelijk wel interessant. Ik heb in ieder geval veel geleerd. Jullie ook?
